Passiflora Yetiştiriciliği Nedir?
Dr. Banu DAL
1.Giriş
Ülkemiz dünyada coğrafi konumu ve sahip olduğu ekolojik özellikleri ile birçok meyve türünün yetiştirilebildiği, tarım potansiyeli yüksek olan sayılı ülkelerdendir. Gerek dünyada gerekse ülkemizde yeni tropik meyve türlerinin yetiştiriciliğine ve tüketimine olan ilgi giderek artış göstermektedir.
Pazara hareketlilik kazandırmak, dünyadaki eğilimleri takip etmek, yeni meyve türlerini yaygınlaştırmakla mümkündür. Passiflora (Passiflora edulis L.), yurt dışında tanınan ve oldukça sevilen, farklı kullanım alanları olan tropik bir meyve türüdür. Ülkemizde ise passiflora gösterişli çiçekleri nedeniyle peyzaj düzenlemelerinde süs bitkisi olarak kullanımıyla göze çarpmakta, genellikle “çarkıfelek” veya “saat çiçeği” olarak adlandırılmaktadır (Şekil 1).
Dünyada gerek besin değeri gerekse eczacılık alanında kullanımıyla dikkat çeken bu türün ülkemizin Akdeniz sahil bandında özellikle mikroklima bölgelerde rahatlıkla yetiştirilmesi mümkündür.
Şekil 1. Tropikal bitkilerden Passiflora bitkisinden genel bir görünüm
2. Passifloranın Anavatanı Ve Üretim Alanları
Passiflora (Passiflora edulis)’nın anavatanı Güney Amerika olup hem tropik ve hem de subtropik iklime sahip yerlerde yetiştiriciliği yapılabilen bir türdür. Dünyada passiflora yetiştiriciliğinde, Brezilya ilk sırada yer almaktadır. Brezilya’yı Peru, Ekvador, Venezuela, Kolombiya, Güney Afrika, Sri Lanka, Avustralya, Yeni Zelanda izlemektedir. Tüketimi ise hem yetiştiriciliğinin yapıldığı ülkelerde hem de Avrupa, Amerika gibi birçok ülkede yaygındır.
3. Sistematiği
Alem: Plantae
Şube: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Violales
Familya: Passifloraceae
Cins: Passiflora
Tür: Passiflora edulis
Yenilebilir meyveye sahip ve ticari önemi olanlar içerisinde en yaygın olanı ise Passiflora edulis’tir. Passiflora edulis’in mor (Passiflora edulis Sims. f. Edulis) ve sarı meyveli (P.edulis f. flavicarpa) formları mevcuttur. Passiflora edulis Sims. f. Edulis Brezilya’dan Paraguay’a ve kuzey Arjantin’e kadar doğal olarak yayılım göstermekte ve yetiştiriciliği yapılmaktadır. P.edulis f. flavicarpa ise Brezilya’nın Amazon bölgesinin yerli bitkisi olup yaygın yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Günümüzde passiflora yetiştiriciliği tropik iklimden subtropik iklime doğru Florida, Porto Rico, Hawai, Guam ve Samoa’ya kadar yayılım göstermektedir (Acevedo-Rodrigez, 1985; Morton 1987; Knight ve Sauls, 2009). Brezilya 35.000 hektar alanda 317.000 ton üretim ile bu meyvenin en büyük üreticisi konumundadır (Uzunoğlu ve Mavi, 2014).
4. Adlandırma
Passiflora edulis Sims. f. Edulis ve P.edulis f. Flavicarpa (mor ve sarı form);
İspanya’da “granadilla, parcha, parchita, parchita maracuya”, Küba’da “ceibey”; Portekiz’de, “maracuja peroba”; Fransa’da, “Grenadille” veya “Couzou” olarak bilinmektedir. Passiflora edulis Sims. f. Edulis bazı ülkelerde “mor, kırmızı veya siyah granadilla" olarak tanınırken, Hawaii'de “lilikoi”; Jamaika'da “mountain sweet cup” (dağ tatlısı); Tayland’da ise “linmangkon” olarak tanınmaktadır. P.edulis f. Flavicarpa ise yaygın olarak “yellow passionfruit” (sarı passiflora) olarak bilinir; Hawaii'de “golden lilikoi”, Avustralya'da “golden passiflora” (altın passiflora); Venezuela’da “parcha amarilla” olarak adlandırılmaktadır (Popenoe, 1974; Samson 1986; Mortonvander 1987).
5. Passifloranın Genel Özellikleri
5.1. Passifloranın Bitki ve Gövde Yapısı
Passiflora, çok yıllık, sarılıcı formlu (sarmaşık), odunsu yapılı bir bitkidir. Kökleri çok derine inmemektedir ancak geniş fildişi renkli yan köklere sahiptir. Genelde tek gövdeli olan bu türün gövdesi açık kahve renkli olup ince yapıdadır. İnce dalları sarı, yeşil, kahverengiye dönen renkte olabilmektedir. Yaprak koltuklarından ince sülükler çıkmakta ve bu sülükler sayesinde terbiye sistemine tutunmaktadır. Sülükler dalları destekleyici olarak görev yapmaktadır (Anonim 2020). Passiflora genelde tek gövdeli olarak yetiştirilmektedir (Şekil
2). Ana gövde tek olup yan sürgünler havalanmayı sağlayacak şekilde tellere yatırılmaktadır.
Passiflora kuraklık durumunda yaprak dökebilmektedir (Morton 1987; Yücel 2005).
Şekil 2. Passiflora bitkisi gövde görünümü
5.2. Yaprak Yapısı
Gelişmiş ağaçlarda yapraklar 3 loblu olup kenarları testere dişli formdadır (Şekil 3).
Yaprak rengi yeşilden, sarı yeşile doğru değişim göstermektedir.
Çeşitlere göre değişmekle birlikte yaprakların boyu ortalama 5-11cm (yaprak boyu 1018cm olan çeşitler mevcuttur), eni ise 4-10 cm arasında değişmektedir.
Yaprak sapı 3-6 cm arasında değişim göstermektedir.
Şekil 3. Passiflora yapraklarından bir görünüm
5.3. Passifloranın Çiçek Yapısı
Yaprak koltuğunda tek çiçek oluştururlar. Gösterişli çiçekleri ortalama 5-7 cm uzunluğundadır. Genellikle 5 adet yeşil-beyaz çanak yaprak ve 5 adet beyaz taç yapraktan oluşmaktadır (Morton 1987; Vanderplank 1991) (Şekil 4).
Şekil 4. Passiflora çiçeklerinden bir görünüm
5.4. Passifloranın Meyve Yapısı
Meyveler arasında büyüklük ve şekil açısından büyük farklılıklar görülür (Şekil 5 ve 6). Genellikle passiflora meyveleri oval veya yuvarlak şekillidir. Meyve rengi çeşide göre sarı veya mor renkli olabilmektedir. Çeşitlere göre meyve çapları ortalama 4-7 cm arasında değişim göstermektedir.
Bazen küçük meyveler tamamen çekirdeksizken, büyük meyvelerde 200 adetten fazla tohum bulunabilir. Meyvede içerisinde koyu kahverengiden-siyaha kadar renk değişimi gösteren çok sayıda tohum yer alır. Tohumları, sarı-turuncu renkli, küçük, aromatik meyve suyu keseleriyle çevrilidir. Passiflora edulis Sims. f. Edulis, P.edulis f. Flavicarpa’ ya göre daha küçük meyveli olmakla birlikte daha fazla aromaya sahiptir. P.edulis f. Flavicarpa daha asitlidir.
Şekil 5. Passiflora meyvesinden bir görünüm
Şekil 6. Dalda passiflora meyvelerinden bir görünüm
5.5. Passiflora'da Çiçeklenme ve Tozlanma
Genellikle passiflora yılda iki kez çiçeklenmekte ve meyve vermektedir. Bu durum tür, çeşit özelliği, yetiştirme şartları ve iklime bağlı değişim gösterebilmektedir. Örneğin Avustralya Queensland’de Passiflora edulis Sims. f. Edulis ilk çiçeklenme baharda veya erken yazda olurken, ikinci ve daha kısa süreli olan çiçeklenme ise sonbahar veya kış öncesi döneme denk gelmektedir. P.edulis f. flavicarpa, Puerte Rico’da nisandan eylüle kadar çiçeklenmekte ve hazirandan ekime kadar meyve vermektedir.
Bitkiler genellikle çiçeklenme veya meyve vermeye 2. yılda başlarlar. P.edulis f. flavicarpa, erkek ve dişi organın her ikisine sahip olmakla birlikte kendine kısırdır. Tozlanma için arıya (Xylocopa spp) veya elle tozlamaya ihtiyaç duyarlar. Passiflora edulis Sims. f.
Edulis çiçekleri kendi kendilerini dölleyebilir özelliktedir. Genellikle tozlanmadan yaklaşık
70-80 gün sonra ise meyveleri olgunlaşmaktadır (Acevedo-Rodrigez 1985; Morton 1987;
Anonim, 1996a, Kanısanlı ve Mert, 1997).
Şekil 7. Passiflora edulis Possum purple çeşidi çiçekli görünüm
5.6. Passifloranın Büyüme ve Gelişmesi
Verimli topraklarda iyi bakım koşullarında bitki boyu her yıl yaklaşık 3 m kadar uzayabilmektedir (Şekil 8). Kurak mevsimlerde her yıl yaprak dökebilmektedir. Bu durumda yağmurların başlamasıyla ana gövde ve birkaç ana dal yeniden tacı oluşturmaktadır. Meyveler yeni gövde üzerinde oluşmaktadır.
Şekil 8. Serada bulunan passiflora bitkilerinden bir görünüm
5.7. Yetiştirme Sistemi
Passiflora sarılıcı bir yapıya sahiptir, bu nedenle asmada olduğu gibi terbiye sistemine ihtiyaç duymaktadır. Ticari olarak asma gibi telli terbiye sistemi (Şekil 9) veya çardak sistemi ile yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Bu sistem sayesinde bitkinin güneşlenme ve havalanması daha düzgün olmakta ayrıca hasat kolaylığı sağlanmaktadır. Passiflora bitkilerinin ömrü ortalama 3-8 yıl arasındadır.
Bakım şartları, iklim ve çeşide göre bu süre değişim göstermektedir. Gelişme durumuna göre 4 veya 6 yılda bir bitkiler yenilenerek tesis yeniden kurulmalıdır. Hobi amaçlı yetiştiricilik amacıyla ev bahçelerinde pergola veya duvarlara sardırılarak yetiştiriciliği de mümkündür.
Çardak sisteminin uygulanması durumunda direklerin uzunluğu toprak seviyesinden 2 m yükseklikte olmalı ve bu direkler 0,6 m derinlikte açılan çukurlara yerleştirilmelidir. Direkler arası mesafe 3 m olmalıdır. Passiflora bitkileri direklerin hemen yanlarına dikilirler ve bitki boyu direk boyuna ulaşana kadar bu direklere bağlanırlar.
T terbiye sistemi kullanılacak ise genellikle 3x4m aralıkla dikim tercih edilmektedir (Bailey, 1941; Anonim, 1996a; Anonim, 1996b) (Bailey, 1941; Anonim, 1996a; Anonim, 1996b). Şekil 10 ve 11’de Passiflora fidanının dikim çukuruna yerleştirilmesi ve dikim sonrası görünümleri verilmiştir.
Şekil 9. Terbiye sisteminden bir görünüm
Şekil 10. Passiflora fidanının dikim çukuruna yerleştirilmesi aşamasından bir görünüm
Şekil 11. Açık alana dikim sonrası görünüm
6. Ekolojik İstekleri
6.1. İklim İstekleri
Passiflora edulis Sims. f. Edulis subtropik koşullarda rahatlıkla yetişmektedir. Subtropik koşullarda Passiflora edulis Sims. f. Edulis yetiştiriciliği daha uygundur. Bazı çeşitleri -6.7 °C’ye dayanabilmektedir (Sentelhas vd., 1996). Çeşit seçerken iklim koşullarına ve soğuğa dayanımlarına bakılarak dikkatli seçim yapılmalıdır. P.edulis f. flavicarpa ise soğuğa dayanıklı olmayıp, tropik ve tropik iklime yakın yerlerde daha iyi gelişim göstermekte ve bu bölgelerde yetiştiriciliği önerilmektedir.
P.edulis f. flavicarpa deniz seviyesinden 600 m’ye kadar olan yerlerde, Passiflora edulis Sims. f. Edulis ise deniz seviyesinden 650-1300 m’ye kadar olan yerlerde yetişebilmektedir.
6.2. Yağış İsteği
Yıllık 1000-1200mm yağış alan yerlerde rahatlıkla yetiştiricilik yapılabilmektedir. Yıllık yağışı en az 900 mm olan yerlerde passiflora yetiştirilebilmektedir. Kuraklığa yaprak dökerek dayanım göstermektedir.
Çiçeklenme ve meyve tutumu dönemi oldukça hassas dönemlerdir. Bu nedenle her iki dönemde düzenli olarak sulama yapılmalıdır.
Olgunluk dönemine yaklaşınca ise su ihtiyacı artmaktadır. Bitkinin gelişme dönemleri dikkate alınmalıdır.
Toprak çok kuru olduğunda, meyveler buruşmakta ve meyveler olgunlaşmadan yere dökülebilmektedir (Anonim, 1996a; Sentelhas vd., 1996).
Damla sulama ile yetiştiricilik yapılarak dengeli sulama yapılması tavsiye edilmektedir.
6.3. Toprak İsteği
Passiflora toprak istekleri bakımından çok seçici değildir, birçok toprak yapısına uyum gösterebilmektedir. Bununla birlikte verimli, drene olmuş, organik maddece zengin, kumlu, killi topraklarda ve 6.5- 7.5 pH aralığında en iyi gelişim göstermektedir.
Toprak tuzluluğu olmayan topraklar yetiştiricilik için daha uygundur (Morton, 1987).
Literatürde yazın ve sonbaharda bor ve demir uygulaması yapıldığı belirtilmektedir. Ancak ezbere uygulamalar tavsiye edilmemektedir.
Yetiştiricilik yapılacak araziden toprak örnekleri alınarak analiz ettirilmeli, mevcut durum ve toprak yapısı değerlendirilerek önerilecek gübreleme programına uygun hareket edilmelidir.
7. Çoğaltma Yöntemleri
Passiflora birçok yolla çoğaltılabilmektedir Tohum, çelik, aşı, mevcut çoğaltım yöntemlerindendir.
7.1. Çelikle Çoğaltma
Passiflora çoğaltılırken dünya genelinde çelikle çoğaltma yaygın yöntemdir. Çelikle çoğaltmada ise odunsu çelikler tercih edilmelidir (Şekil 12). Çelikler 3-4 boğum içermelidir (Morton, 1987).
Çelik alındıktan sonra köklenmeyi hızlandırmak amacıyla IBA (Indol bütirik asit) uygulaması yapılabilir.
Su kaybını önlemek ve canlı bitki oranını artırmak amacıyla sisleme serasında perlit içeren ortamlarda çelikler köklenmeye bırakılır (Şekil 13). Çelikler yaklaşık 30-40 gün sonra köklenmektedir.
Şekil 12. Köklendirilmiş çeliklerin Şekil 13. Sisleme serasında köklenmeye alınan görünümü passiflora çeliklerinden görünüm
Köklenen bitkiler torf içeren tüplere aktarılarak dikime dek seralarda muhafaza edilebilmektedir (Şekil 14).
Dikkat edilmesi gereken nokta; çeliklerin alındığı kaynağın verimli, sağlıklı ve virüs hastalıklarından temiz olmasına dikkat edilmesidir (Morton, 1987).
Passiflora caerulea çelikleriyle yapılan bir çalışmada passifloranın yılın her ayında köklenebildiği ancak Ekim, Kasım aylarında köklenmenin en düşük oranda olduğu belirtilmiştir (Gülgün vd., 2003).
Şekil 14. Köklenen çeliklerin tüplere aktarımı işleminden bir görünüm
7.2.Tohumla Çoğaltma
Passiflora tohum ile rahatlıkla çoğaltılabilmektedir (Şekil 15). Ancak ticari yetiştiricilik düşünülüyorsa ve kapama bahçe kurulacaksa adına doğru fidanlar tercih edilmelidir. Tohumdan çoğaltılan bitkilerde açılma olacağı için bir örnek olmayabilir ve çeşit özelliği farklı olacaktır.
Tohumların katlama yapılması durumunda daha iyi çimlendiği gözlenmiştir. Tohumla çoğaltmada, sağlıklı bitkilerin olgun meyvelerinden tohumlar çıkarılır, yıkanır, meyve suyundan arındırılır, daha sonra gölgede kurumaya bırakılır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta tohumların yaşıdır. Optimum çimlenme için 1 yıldan fazla bekletilmemiş tohumların kullanılması gerekmektedir. Aksi takdirde tohumlar canlılığını kaybedebilmekte ve çimlenme gerçekleşmemektedir.
Tohumların ekimi viyollere yapılır. Tohumlar yaklaşık 10-20 gün içerisinde çimlenmeye başlamaktadır. Bitkiler 3-4 yapraklı olunca şaşırtma yapılmalı, 25-40 cm boya ulaştıklarında ise gerçek yerlerine dikilmelidir.
Şekil 15. Passiflora tohumlarından bir görünüm
7.3. Aşı İle Çoğaltma
Bazen nematod ve hastalık problemlerini indirgemek amacıyla Passiflora edulis Sims.
f. Edulis ile P.edulis f. Flavicarpa’nın çeşitleri üzerine aşılanabilmektedir. Boyları 45 cm’e ulaştığında ve gövde çapı kalem kalınlığını aldığında aşılama için uygun dönemdir. Aşı kalemleri 8-10 cm uzunlukta ve en az 2 göz içerecek şekilde seçilmelidir. Aşı yapıldıktan sonra anaç toprak seviyesinden 25-30 cm bırakılarak tepesi kesilmelidir (Knight ve Souls, 2009).
8. Budama
Çiçek ve meyveler yeni sürgünler üzerinde oluşmaktadır. Hasattan sonra yaşlı ve kurumuş dallar ile hasar görmüş dallar uzaklaştırılmalıdır. Şiddetli budama yapılması önerilmemektedir.
9. Meyveye Yatma Süresi Ve Derim Zamanı
Passiflora dikimden sonra, çeşit, yetiştirme koşulları ve iklime göre değişmekle birlikte, genellikle çiçeklenme ve meyve vermeye 2. yıldan sonra başlamaktadır. Hasat için minimum olgunluk safhası meyve yüzeyinin % 50’sinin sarı veya mora döndüğü zaman (çeşide göre) olarak kabul edilmektedir Şekil 16’da hasat zamanı gelmiş passiflora meyvelerinden bir görünüm sunulmuştur. Haftada 2 kez hasat yapılması önerilmektedir.
Passiflora edulis Sims. f. Edulis, erken ilkbaharda çiçeklenmekte ve 60-80 gün arasında meyvelerini olgunlaşmaktadır (Mayıs-temmuz ayları arası). P.edulis f. Flavicarpa’nın çiçekleri ilkbahardan sonbahar sonuna kadar, meyveleri ise yaz mevsiminin başından kışa kadar görülmektedir. Passiflora çeşitlere ve iklime göre değişmekle birlikte genelde yılda iki kez (kış ve yaz olmak üzere) ürün vermektedir.
Şekil 16. Hasat zamanı gelmiş passiflora meyvelerinden bir görünüm
10. Hastalık Ve Zararlılar
Asma akarı, thrips, unlu bit, afit, Akdeniz meyve sineği passifloranın dünyada rastlanılan en önemli zararlılarındandır. Alternaria, Fusarium, Phytophthora ise yetiştirildiği ülkerlerde görülebilen hastalıklarıdır. Passiflora edulis Sims. f. Edulis nematoda karşı hassas iken P.edulis f. Flavicarpa nematoda karşı daha dayanıklıdır (Anonim 1996a, Morton 1987).
11. Besin Değeri
Passiflora meyvesi C, B1(tiamin), B2 (riboflavin), B5 (pantotenik asit) vitaminleri, kalsiyum (Ca), fosfor (P) ve protein içeriği (Çizelge 1) ile besin değeri açısından oldukça kıymetli bir meyvedir (Türemiş 2012). İçerdiği A vitamini ve beta karoten göz sağlığı açısından oldukça faydalıdır. Passiflora meyvesi birçok antioksidan madde içermektedir.
Çizelge 1. 100g passiflora meyvesinde bulunan besin içeriği*
Besin içeriği Miktar Besin içeriği Miktar
Yağ 1g Folik asit 14mcg
Sodyum 28mg Kalsiyum 12mg
Karbonhidrat 23g Demir 1.6mg
Lif 10g Magnezyum 29mg
Şeker 11g Potasyum 348mg
Protein 2g Sodyum 28mg
A vitamini 1272 IU Çinko 0.1mg
Beta carotene 743mcg Fosfor 68mg
C vitamini 30mg Bakır 0.086mg
E vitamini 0.02mg Selenyum 0.6mcg
K vitamini 0.7mcg Toplam yağ içeriği 0.7mg
Riboflavin (B2 vitamini) 0.13mg Doymuş yağ 0.059mg
Niasin(nikotinik asit) 1.5mg Tekli doymamış yağ 0.086mg
B6 vitamini(piridoksin) 0.1mg Çoklu doymamış yağ 0.411mg
* (Vialain, 2011; Uzunoğlu ve Mavi, 2014)
P.edulis f. Flavicarpa C vitamini içeriği Passiflora edulis Sims. f. Edulis’den daha azdır ancak, asit (Şekil 17) içeriği (özellikle sitrik asit) ve karoten miktarı daha fazladır (Morton, 1987; Anonim 1996a).
Şekil 17. Passiflorada titrasyon aşamasından bir görünüm
12. Kullanım Alanları
Posası, sığır beslenmesinde yem olarak kullanılmaktadır. Yem sanayisinde hammadde olarak kullanılabilir.
Brezilya’da çiçekleri astım, bronşit ve boğmacaya karşı kullanılmaktadır. Bitkisi halk arasında idrar söktürücü ve üriner enfeksiyon tedavisinde kullanılmaktadır.
Madeira adasında meyve suyu, sindirim uyarıcı olarak ve mide kanseri tedavisinde kullanılmaktadır (Martin ve Nakasone, 1970; Morton, 1987).
Yapılan çalışmalarda, yapısında bulunan potasyum miktarından dolayı kan basıncını düşürüp, tansiyonu dengelediği, diz ve kas ağrılarını azalttığı bildirilmektedir.
Kanser hücrelerinin gelişmesini azalttığı ve bu hücrelerin yıkımı için enzim aktivitelerini hızlandırdığı yapılan çalışmalarda ortaya konulmuştur (Vilain 2011; Uzunoğlu ve Mavi, 2014).
Yaprakları alkoloidler ve birçok fitoaktif kimyasallar içermektedir. Harmin, harmol ve passiflorine adı verilen alkoloitleri bunlardan bazılarıdır. Bunların arasında “passiflorine” yatıştırıcı ve sakinleştirici etkisiyle tanınmaktadır.
Karotenoid olan likopen içermektedir. Likopenlerin birçok kansere karşı koruyucu olduğu ile ilgili çalışmalar mevcuttur.
İçeriğinde bulunan lifli yapı sayesinde bağırsak hareketlerini artırdığı ve kabızlığı azalttığı bilinmektedir.
Dünyada popüler diyet listelerinde passiflora meyvesine sıklıkla yer verilmektedir
(Vilain 2011; Uzunoğlu ve Mavi, 2014). Çizelge 2’de bazı passiflora türlerinin topraküstü kısımlarında asidimetrik ve fotometrik yöntemlerle tespit edilen total alkoloit miktarları verilmiştir (Türköz, 1994).
Çizelge 2. Bazı passiflora türlerinin topraküstü kısımlarında bulunan total alkoloit miktarları
Passiflora türlerinin Asidimetrik yöntem (µg alkoloit/100g drog) Fotometrik yöntem (µg harman/100g drog)
P. caerulea L. 8200 56
P. decaisneana L. 2200 85
P. edulis 2200 85
P. foetida L. 5100 70
P. incarnata 1400 55
P. subpeltata Ortega 7500 39
P. warmingii Mast. 2200 65
Passifloraceae familyası Brezilya’da çok geniş bir hastalık grubuna tedavi amaçlı alternatif tıpta kullanım alanı bulmaktadır (Uzunoğlu ve Mavi, 2014).
P. alata, Passiflora caerulea, P. edulis, P. foetida, Passiflora laurifolia ve Passiflora maliformis’in tıbbi amaçlı kullanımı mevcuttur.
Passiflora incarnata’nın toprak üstü kısımları Amerika ve Avrupa’da uzun yıllardır ilaç yapımında kullanılmaktadır (Türköz, 1994).
Türköz (1994), Passiflora ekstrelerinden hazırlanan sedatif etkili preparatların sentetik olarak üretilen trankilizanlar kadar etkili olduğunu belirtmiştir. Unutkanlık ve bağımlılık yapmadıkları için daha kullanışlı oldukları da çalışmada belirtilmiştir.
13. Toksite
Olgunlaşmadan toplanan meyvelerde ve olgunlaşmadan yere düşen meyvelerde ‘syanogenic glikozit’ (ginokardin) içeriği dikkate alınmalıdır. Toksik etkileri bulunabilir ve sağlık açısından risk oluşturabilir (Başer, 2010).
Passiflora adenopoda meyveleri siyanogenetik heterozit içerdiği için toksik etkiye sahiptir, tüketilmemelidir (Spencer vd., 1986; Türköz, 1994).
14. Çeşitler
Passiflora edulis Sims. f. Edulis; Possum purple, Black Knight, Edgehill, Frederick, Kahuna, Paul Ecke, Purple Giant, Red Rover
P.edulis f. flavicarpa; Sweet sunrise, Brazilian Golden, Golden Giant, (Morton 1987, Anonim 1996 a,b).
Kaynaklar
Acevedo-Rodríguez, P. 1985. Los bejucos de Puerto Rico. Vol. 1. General Technical Report,
SO-58. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Southern Forest Experiment Station,
New Orleans, LA. 331 p. Acevedo-Rodrigez, 1985.
Anonim 1996a. Passion Fruit. Passiflora edulis / P. edulis flavicarpa. California Rare Fruit
Growers. http:// crfg.org/pubs/ff/passionfruit.html (Erişim mayıs 2020)
Anonim 1996b. Passion Fruit. Ortho Books. All About Citrus and Subtropical Fruits. Chevron
Chemical Co. 1985. pp. 66-68. (Erişim mayıs
2020)https://gms.ctahr.hawaii.edu/gs/handler/getmedia.ashx?moid=3085&dt=3&g=12
Anonim 2020. Passion fruit. http://www.tradewindsfruit.com/content/passionfruit.htm
Bailey, L.H. 1941. The standard cyclopedia of horticulture. Vol. 3. The MacMillan Co. New York. p. 2,423-3,639.
Başer, H.C., 2010, Çarkıfelek (Passiflora incarnata). Bağ bahçe28 (Mart-Nisan 2010).https://www.researchgate.net/publication/291972124_Carkifelek_Passiflora_inca rnata_L
Gülgün B., Türkyılmaz B., Yıldırım T., Güney A., 2003. Ekonomik Öneme Sahip Bazı Sarılıcı Süs Bitkilerinden “Passiflora caerulea”, “Plumbago capensis”, “Wisteria chinensis”
Çeliklerinin Farklı Dikim Zamanlarının Köklenme Oranlarına Etkileri. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2003, 40(1):141-148.
Kanısanlı, M. ve Mert, H.H. 1997. Çarkıfelek sarmaşığı (passiflora) ile kelebek (heliconıus) arasındaki biyolojik etkileşim. Ekoloji dergisi, Ekim-Kasım-Aralık Sayı: 25.
Knight R.J.JR., Souls J.W., 2009. The passion fruit. Univ. of Florida. http://edis.ifas.ufl.edu.
Martin F.W., Nakasone H.Y.,1970. The edible species of Passiflora. Econ. Bot. 24, 333.
Morton, J. 1987. Passionfruit. Fruits of Warm Climates. Creative Resources Systems, Inc.. pp. 320-328. https://hort.purdue.edu/newcrop/morton/passionfruit.html
Popenoe, Wilson. 1974. Manual of Tropical and Subtropical Fruits. Hafner Press. Facsimile of the 1920 edition. pp. 241-245.
Samson, J. A. 1986.Tropical Fruits. 2nd ed. Longman Scientific and Technical. pp. 2291-295.
Sentelhas, P.C., C.T.P. Junior, J.M.M Sigristi, R. Kavati, and M.T. Parodi., 1996. Freezing points of various tropical fruits. Bragantina 55(2): 231-235.
Spencer, K.C., Seigler D.S., Nahrstedt A.,1986. Linomarin, Lotaustralin, Linustatin and Neolinustatin from passiflora species.Phytochemistry, 25(3), 645-47.
Türemiş N., 2012. Yeni bir üzümsü meyve ‘çarkıfelek’ ve ekonomik önemi, IV. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, Bildiri özetleri kitabı 03-05 Ekim 2012.
Türköz, S.,1994. Passiflora L. türlerinin kimyasal bileşimi ve tedavide kullanımı. FABAD Farmasötik Bilimler Dergisi, 19,79-84.
Uzunoğlu, F., Mavi, K., 2014. A Medikal Miracle; Passion Fruit.(Tıbbi Bir Mucize; Çarkıfelek bitkisi). International Mezopotamia Agriculture Congress.22-25 september. Diyarbakır.
Turkey. p: 620-624.
Vanderplank, J. 1991.Passion Flowers and Passion Fruit. MIT Press. pp. 85-88.
Vilain Y., 2011. Benefits of the passion fruit. Passiflora Online Journal 1(1): 34-36.
Yücel. E., 2005. "Ağaçlar ve Çalılar 1 (Trees and Schrubs 1)", 301 s., Eskişehir