Anadolu’da Yayla Kültürü
“Şahan Mirza Özdemir”
Toroslarda Yörükler neden her sene yaylalara çıkarlar?
Yayla kelimesi kökeni itibariyle eski Türkçe de yaz anlamına gelen yay kelimesinden türetilmiştir.
Yörükler her sene yaz mevsimi geldiği zaman ailesi ve hayvanları ile beraber rakımı yüksek olan yaylalara göç ederler. Göç zamanı geldiğinde yayla yolları adeta bir şenlik havasına bürünür.
Hayvanların Türk Tarihinde yerleri her zaman önemlidir. Eski Türk evlerinin çoğunda kapıların önünde asılı olan koç boynuzlarına rastlamak pek mümkündür. Bunun yanında duvarlara asılan veya üzerine oturulan koyun derisine ve inek, öküz kafatası gibi eşyalara sık rastlanılır. Yörükler geçiminin çoğunu hayvancılıkla sağlarlar.
Yörüklerin her sene yaylaya çıkmalarındaki birincil sebep hayvancılıkla uğraşıyor olmalarıdır. Koyunlar yaz mevsimi geldiği zaman derilerinin altı yağlı olması sebebiyle kürkleri de uzadığı için sıcaktan bunalırlar ve otladıkları alanlar da giderek azalır. Bu sebepten ötürü çobanlar yaz mevsimi yaklaştığı zaman yaşadıkları rakımı az ve sıcaklığı fazla olan köylerinden rakımı yüksek ve sıcaklığı az, serin olan yaylalara göç etmeye başlarlar.
Yörükler bu yolculuk süresince yanlarına yaylalardaki evlerinde veya çadırlarında bulunduracakları gıda, kıyafet gibi ihtiyaçlarını yanlarında götürürler. Bu yayla yolculukları yaklaşık 100 km’yi bulabilmektedir. Günümüzde teknolojinin ve imkanların da gelişmesiyle beraber ulaşımda kamyon gibi taşımayı kolaylaştırıcı araçlarla göçülmektedir.
Bu tarz imkanlar olmadan önce çobanlar göç yollarında koyun, öküz, keçi gibi hayvanlarını her türlü yırtıcı hayvanın saldırılarına karşı korumak zorundaydılar. Bu sebeple yolda sürü yanlarında sürüyü korumaları için köpekler de koyunlara eşlik etmektedirler.
Çobanlar bu uzun yayla yolculuğuna başlamadan önce hayvanlarına belli tür risklere ve hastalıklara karşı aşılarını yapmayı ihmal etmemektedirler. Otlak alan bakımından da yaylalar çeşit çeşit alanlara, düzlüklere sahiptirler.
Bunlara rağmen günümüzde batıya olan göçün artması ve modern yaşama özenilerek geçilmesiyle beraber yaz aylarında yaylalardaki tepe, düzlük gibi otlak alanlarında eskiden gördüğümüz bembeyaz görüntülerden maalesef şimdilerde eser yok.
Göçleri tetikleyen sebeplerden bir diğeri de ekonomik yetersizlik olmasıdır. Devlet bu sebeple halkı hayvancılığa yönlendirmek amacıyla birkaç politika yürütmeye başlamıştır. Yörüklerin çoğunluğu yaylalarda barınma ihtiyacını halen daha çadırlarla karşılamaktadır.
Bunun yanında mevcut hava şartlarını göz önünde bulundurarak kendi evlerini inşa edenler de vardır. Yörüklerde aile yapısı ve komşu kültürü fazlasıyla yerine oturmuştur.